Door de lens van de ontwerper

“Als ontwerpers hebben wij de taak om dingen te zien die andere mensen niet zien”, vertelde Don Chadwick aan WHY toen we hem in 2012 filmden in zijn studio in Santa Monica, Californië. “Als je van nature nieuwsgierig bent, zoals ik, dan ben je continu bezig met de visuele taal die je omgeeft.”

Ontwerpers zijn al lang bezig de visuele taal die onze omgeving ons aanbiedt te analyseren. In de introductie van zijn boek How to See uit 1977 schrijft George Nelson: “Als we de fysieke omgeving waarin wij het grootste deel van onze tijd doorbrengen echt willen zien, dan moeten we iets weten over ontwerpen en het ontwerpproces. Met andere woorden, iets zien en iets ontwerpen zijn aan elkaar gerelateerd, net als iets denken, zien en voelen aan elkaar gerelateerd zijn.”

Net als Nelson, die nooit zijn huis uitging zonder zijn kleinbeeldcamera om z'n nek, heeft Chadwick ook altijd een – inmiddels digitale – camera bij de hand. “Zoals ik in de film zei, de camera is echt een tweede paar ogen. Ik maak geen aantekeningen, maar ik maak wel foto's”, legt hij uit. “Ik kijk naar de foto's en in mijn hoofd keer ik terug naar bepaalde situaties of aspecten die op dat moment belangrijk voor mij waren. Het is alsof je een verhaal voor de tweede keer leest zonder dat het opgeschreven is…. Het is een verhaal voor mij.”

Geïnspireerd door zijn passie voor fotograferen, vroeg WHY aan Chadwick om enkele van zijn recente foto's te delen. Hij was vriendelijk genoeg om de volgende foto's te sturen die hij gemaakt heeft gedurende zijn recente reizen in Marokko en Cuba. “Het is altijd interessant om naar zulke landen te reizen en te zien hoe de gewone mensen er leven ten opzichte van de zogenaamde elite”, legt hij uit. “Je bent je altijd bewust van deze tweedeling.”

Het gevoel voor tweedeling is inderdaad waar Chadwick veelal zijn lens op richt. Enerzijds zijn er de visuele tegenstellingen: contrasterende elementen qua schaal, schaduw en licht, monochroom en kleur, voor- en achtergrond. Chadwicks oog om een opvallend visueel element te vinden is niet verrassend gezien zijn vaardigheden als ontwerper. Maar als je langer naar de beelden kijkt, dan komt er een andere inhoud naar boven. Dankzij tegenstellingen tussen traditie en moderne elementen, tussen verval en groei, tussen natuurlijk en door de mens gemaakt beginnen we iets te zien dat iets over het menselijke bestaan zegt. We zien de onbewuste gevolgen van de kleine beslissingen die mensen elke dag nemen. We zien het cumulatieve effect van kleine, haast te verwaarlozen details. We zien dat wij de wereld waarin wij leven vormgeven en dat wij door haar worden gevormd. We zien het verhaal.

Het nemen van een foto is een eliminatieproces. We kiezen ervoor de wereld die zich buiten het frame van de camera bevindt uit te sluiten. Wat er overblijft is gewoonweg een opname van licht, genomen vanuit een bepaalde kijkhoek op een specifiek moment, een visuele vorm van communicatie die zo bondig is als een woord in een zin. Maar in How to See herinnert Nelson ons eraan dat het lezen van visuele informatie anders is dan het lezen van deze alinea. Er zijn geen afgesproken regels die je kunt volgen en ieder van ons kan een andere betekenis in iets zien. “We zien iets binnen de context van onze verzamelde ervaringen, onze opgeslagen informatie, privé-interesses en diepgewortelde overtuigingen”, schrijft Nelson. “De interesse in een thema zit niet in een hiërarchie van onderwerpen, maar in de lezer en zijn of haar vermogen om de berichten te ontcijferen.”

Atlas-deur
Deze foto is genomen in een klein dorp in het Atlasgebergte, dat mij herinnerde aan de Pueblo-bouwstijl van de indianen in de VS. De meeste gebouwen waren gemaakt van leem of lemen bakstenen. De structuur en de eerlijkheid van het materiaal en het vakmanschap hebben iets fascinerends. Het was zeker niet gekocht in de lokale bouwmarkt.

Fez I
In Fez viel mij op hoe primitief veel van de architectuur lijkt. Enerzijds zijn er geïmproviseerde houten balken die alles op z'n plek houden en anderzijds prijkt er op praktisch elk gebouw een satellietschotel.

Fez II
Mijn eerste indruk hier was dat alles zo monochroom is. Vanuit dit standpunt gezien lijkt alles dezelfde kleur te hebben en is er een repetitieve uniformiteit in deze oude delen van Fez. Maar als je eenmaal in de steegjes terechtkomt, dan is de straat opeens zo levendig. En er is ook hier geen tekort aan satellietschotels.

De soeks
Als je over de soeks of bazaars loopt, dan zijn er delen voor toeristen waar mensen je continu iets willen aansmeren, eten, kleding, potten, tegels, noem maar op. Als je rondloopt zie je de tekens die zeggen “hier ben ik, probeer mij”. Dit zijn maar kleine ontdekkingen, beelden en details die mij opvielen.

De leerlooierijen
De leerlooierijen in Marokko zijn beroemd en waren interessant om te bekijken, omdat je het leerbewerkingsproces zo goed kunt bestuderen. Sommige mensen vonden de geur verschrikkelijk, er werden muntblaadjes uitgedeeld die je onder je neus kon houden. Ik stoorde me er niet zo aan.

Hassan II moskee
Deze moskee in Casablanca was echt spectaculair. Je kunt het niet echt met een Gotische kathedraal vergelijken, maar het gevoel van ruimte is even dramatisch. Ik was geïnteresseerd in de manier waarop het licht deze muur doordringt. En omdat het zo schoon is, wordt het gewoon perfect door het vloeroppervlak weerkaatst.

Plafond van de moskee
Ik was onder de indruk van de vele details en het vakmanschap dat hier in de moskee te zien is. Als je door de stedelijke gebieden van Marokko loopt, zie je dit verder nergens.

Raam van een soek
Als je over de soeks loopt, zie je dat de gebouwen nauwelijks meer overeind blijven staan, ze zijn aan het vervallen. Maar wat er verkocht wordt is gloednieuw. Hier zie je het grote contrast tussen het oude raam en de nieuwe kleren die erachter liggen.

YSL deur
De Majorelle-tuin in Marrakesh is gedurende de koloniale periode in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw aangelegd en is later gekocht door Yves Saint Laurent. Nu is het een toeristische trekpleister, maar de talloze kleuren vielen mij op. Het is ongebruikelijk om zoveel kleur te zien.

Havana
Deze foto is opgenomen achter een restaurant in Havana, dat een verbouwing was van een ander soort gebouw. Op de een of andere manier was het blauw van het zwembad tegen de azuren zee in de achtergrond, met daartussenin de trappen, indrukwekkender dan een schilderij van Hockney.

RCA
Ik liep een beetje rond in een van de winkelgebieden in Havana toen dit bord opdook. Het viel me echt op, hoe het er bij stond, overwoekerd. Het verwijst duidelijk naar een andere tijd, toen de VS nog handelsbetrekkingen had met Cuba. Ik ben gek op dit soort grafische elementen.

Escuelas Nacionales de Arte
Cuba heeft een tropisch klimaat en de regenpijpen intrigeerden mij; hoe de ontwerpers omgingen met de regen en de relatie tot het weer. Ik vond het grafisch interessant.